Thương mại điện tử (TMĐT) đang ngày càng khẳng định vị trí của mình như một động lực quan trọng trong sự phát triển của kinh tế số tại Việt Nam. Sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này đã mang lại nhiều cơ hội cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng. Tuy nhiên, đi cùng với sự bùng nổ của TMĐT là những thách thức về mặt pháp lý và quản lý mà các cơ quan chức năng cần phải giải quyết.
Theo báo cáo từ Metric.vn, trong quý I năm 2025, tổng giá trị giao dịch trên bốn sàn TMĐT hàng đầu tại Việt Nam đã đạt khoảng 101.400 tỷ đồng, tăng hơn 42% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này cho thấy TMĐT đang trở thành một phần không thể thiếu trong nền kinh tế số của Việt Nam, và nhu cầu tiêu dùng trực tuyến đang gia tăng mạnh mẽ.
Tuy nhiên, đằng sau sự sôi động của TMĐT là những lỗ hổng pháp lý và lỏng lẻo trong kiểm soát hàng hóa. Khung pháp lý hiện hành chưa thể bao quát đầy đủ các mô hình TMĐT đa dạng, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ, thất thu thuế và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng mà còn tạo ra môi trường kinh doanh không lành mạnh cho các doanh nghiệp.
Người bán hàng online và người tiêu dùng đang gặp phải những khó khăn khi thực hiện giao dịch trên các sàn TMĐT. Người bán hàng online thường gặp phải vấn đề về khách hàng ‘bom hàng’ hoặc bị đối thủ chơi xấu, trong khi người tiêu dùng gặp phải vấn đề về chất lượng hàng hóa và khó khăn trong việc khiếu nại. Điều này cho thấy cần có những giải pháp hiệu quả để bảo vệ quyền lợi của cả người bán và người tiêu dùng.
Lạm phát và sự gia tăng của các vụ việc vi phạm pháp luật trong TMĐT đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện khung pháp lý. Luật sư Trịnh Hữu Đức, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nhấn mạnh rằng luật không chỉ để siết mà còn để tháo gỡ rào cản, thúc đẩy TMĐT phát triển có trách nhiệm, minh bạch và bền vững. Dự thảo Luật TMĐT năm 2025 sẽ đặt ra cơ chế buộc các nền tảng, sàn giao dịch phải minh bạch thuật toán, tiêu chí hiển thị sản phẩm, tránh ‘thao túng’ thị trường.
Để khắc phục những lỗ hổng pháp lý và quản lý trong TMĐT, sự phối hợp đồng bộ giữa các bên là điều kiện tiên quyết. Các nền tảng TMĐT cần chủ động minh bạch thông tin, chịu trách nhiệm kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ và xử lý hiệu quả các khiếu nại của người tiêu dùng. Công nghệ sẽ đóng vai trò then chốt trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa bằng các giải pháp AI, blockchain và các hệ thống đánh giá uy tín người bán.
Đồng thời, truyền thông và giáo dục người tiêu dùng cần được tăng cường để nâng cao nhận thức về rủi ro cũng như quyền lợi của mình trên môi trường số. Doanh nghiệp cũng bày tỏ mong muốn Nhà nước hỗ trợ, hướng dẫn rõ ràng trong đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, minh bạch thông tin, tạo môi trường công bằng, giúp các đơn vị uy tín cạnh tranh sòng phẳng với các mô hình bán hàng chộp giật, lợi dụng kẽ hở luật pháp.
TMĐT vẫn là động lực lớn của kinh tế số Việt Nam. Nhưng để ‘chợ ảo’ thực sự an toàn, phát triển bền vững, cần sự nhập cuộc đồng bộ giữa luật pháp, sàn TMĐT, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Mỗi lỗ hổng cần nhanh chóng được lấp đầy để TMĐT Việt Nam tiếp tục bứt phá và bảo vệ quyền lợi mọi bên tham gia.
