Nghệ thuật truyền thống đang đứng trước một thách thức lớn trong việc tìm kiếm nghệ sĩ trẻ tài năng để kế thừa và phát triển giá trị di sản nghệ thuật quý báu này. Theo số liệu thống kê mới nhất từ Cục Nghệ thuật biểu diễn vào năm 2024, tỷ lệ diễn viên trong độ tuổi từ 20-25 tại các đơn vị sân khấu trên cả nước chỉ chiếm 5,6%. Điều này đặt ra câu hỏi cấp thiết về việc làm thế nào để bảo tồn và phát triển loại hình nghệ thuật đặc sắc này.
NSƯT Trần Quang Khải, thành viên của Đoàn nghệ thuật Cải lương thuộc Nhà hát sân khấu truyền thống quốc gia Việt Nam, cho biết rằng phần lớn diễn viên của đoàn hiện tại có độ tuổi trên 40, chiếm tới 64%. Điều này dẫn đến tình trạng diễn viên lớn tuổi phải hóa trang vào vai diễn trẻ trong nhiều vở diễn. Đây là một thực trạng đáng lo ngại, cho thấy sự khan hiếm của lực lượng nghệ sĩ trẻ trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thống.
Nhiều năm qua, trường Đại học Sân khấu Điện ảnh đã không tuyển sinh các chuyên ngành nghệ thuật truyền thống, dẫn đến sự thiếu hụt nghệ sĩ trẻ trong các bộ môn như Tuồng, Chèo, Cải lương. Các đoàn nghệ thuật truyền thống dù có nhu cầu tuyển dụng nghệ sĩ trẻ nhưng vẫn gặp khó khăn do thiếu cơ chế linh hoạt và bị giới hạn bởi chỉ tiêu biên chế. Điều này đã tạo ra một rào cản lớn cho việc thu hút và đào tạo nghệ sĩ trẻ.
NSƯT Nguyễn Thị Lộc Huyền, thành viên của Đoàn nghệ thuật Tuồng thuộc Nhà hát sân khấu truyền thống quốc gia Việt Nam, cũng chia sẻ quan điểm rằng nhiều năm qua không có sinh viên theo học chuyên ngành Tuồng. Hơn nữa, nhà trường cũng không mở được lớp đào tạo cho bộ môn này. Phần lớn diễn viên hiện tại đều đã trên 40, 50 tuổi, điều này cho thấy sự đứt gãy trong việc kế thừa và phát triển nghệ thuật truyền thống.
NSND Trịnh Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, nhận định rằng việc đào tạo một nghệ sĩ sân khấu nghệ thuật truyền thống đòi hỏi thời gian dài và cần có cơ chế hỗ trợ đặc biệt. Hiện nay, việc đào tạo sơ cấp, trung cấp gần như không được thực hiện, và tuyển sinh cấp đại học khi các tài năng đã 18 tuổi trở lên là quá muộn. Bà cũng nhấn mạnh rằng vấn đề lớn nhất là thiếu cơ chế phù hợp để thu hút người trẻ, mặc dù nhiều người trẻ có năng khiếu và tình yêu với nghệ thuật truyền thống.
NSND Lê Tiến Thọ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, khẳng định rằng cần có cơ chế đặc thù trong vấn đề đào tạo và hỗ trợ nghệ sĩ sân khấu truyền thống để họ có thể sống được với nghề. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong cơ chế chính sách và cách thức đào tạo đặc thù cho nghệ thuật truyền thống. Nếu không có sự hỗ trợ và cơ chế phù hợp, sẽ rất khó để tìm kiếm nghệ sĩ trẻ tài năng cho loại hình nghệ thuật đặc sắc này.
Tóm lại, để giải quyết thách thức về việc tìm kiếm nghệ sĩ trẻ tài năng cho nghệ thuật truyền thống, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, nhà trường và đoàn nghệ thuật. Việc xây dựng cơ chế đặc thù để hỗ trợ đào tạo và phát triển nghệ sĩ trẻ là hết sức cần thiết. Chỉ khi có được sự hỗ trợ và cơ chế phù hợp, nghệ thuật truyền thống mới có thể tiếp tục phát huy giá trị và tỏa sáng trong tương lai.
Một giải pháp khả thi là các cơ quan chức năng cần xem xét và điều chỉnh chính sách đào tạo, tuyển dụng và hỗ trợ nghệ sĩ trẻ. Nhà nước và các tổ chức xã hội cũng cần có các chương trình hỗ trợ đặc biệt để khuyến khích và tạo điều kiện cho người trẻ tham gia vào lĩnh vực nghệ thuật truyền thống.
Đồng thời, cần tăng cường quảng bá và phổ biến nghệ thuật truyền thống đến công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, để họ có thể tiếp cận và yêu mến loại hình nghệ thuật này. Từ đó, sẽ có thêm nhiều người trẻ tài năng và đam mê với nghệ thuật truyền thống, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa quý báu của dân tộc.
