Chính phủ đã thực hiện việc sửa đổi Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh và xuất khẩu gạo, với kỳ vọng tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và lành mạnh. Điều này sẽ giúp nâng cao hiệu quả của chuỗi giá trị lúa gạo và tăng thu nhập cho nông dân. Sau 7 năm triển khai, Nghị định 107 đã có tác động tích cực đến hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, quá trình thực thi cũng đã bộc lộ một số vấn đề cần được sửa đổi.

Năm 2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 01/2025/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 107 về kinh doanh và xuất khẩu gạo. Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải cho biết, Bộ Công Thương đã nhiều lần họp và tổ chức hội thảo để lấy ý kiến về dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 107. Qua đó, Bộ đã cập nhật và điều chỉnh các quy định để phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và xuất khẩu gạo.

Lúa gạo là ngành sản xuất quan trọng của Việt Nam, tạo sinh kế cho hàng chục triệu nông dân. Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong sản xuất lúa gạo, góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và giữ vững vị trí là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành hàng lúa gạo Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là khó khăn nội tại về chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo thiếu tính bền vững.

Giới chuyên gia nhận định, vấn đề cốt lõi là tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu gạo, thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho người dân với giá có lợi nhất. Để mở rộng thị trường xuất khẩu, TS Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), cho rằng ngành lúa gạo Việt Nam cần dịch chuyển mạnh mẽ sang các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao như gạo hữu cơ, gạo thơm, gạo Japonica sạch, phát thải thấp.

Xuất khẩu gạo đang đối diện với những quy định kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các nước nhập khẩu. Việc Nhà nước và các hiệp hội, ngành hàng chủ động đàm phán cấp Chính phủ, xây dựng hàng rào kỹ thuật ngược và hỗ trợ doanh nghiệp bằng các công cụ phòng vệ thương mại sẽ giúp tạo ‘lá chắn’ bảo vệ cho hạt gạo Việt.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, Bộ và các địa phương đang đẩy nhanh việc thực hiện Đề án 1 triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp để có nguồn cung gạo chất lượng cao và bền vững. Giới chuyên gia dự báo, xuất khẩu gạo năm 2025 sẽ giảm cả lượng và giá so với năm 2024. Vì vậy, việc duy trì thị phần tại các thị trường truyền thống, tập trung vào phân khúc chất lượng cao được xem là giải pháp then chốt để giữ vị thế của gạo Việt.

Trong hơn 1 tháng qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam luôn duy trì đà tăng nhẹ. Gạo Việt Nam giữ được giá xuất khẩu cao nhờ lợi thế gạo thơm và gạo chất lượng cao chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, 2 tháng đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu liên tục giảm đã tác động mạnh đến thị trường lúa gạo trong nước. Do vậy, việc thực hiện các giải pháp kiểm soát thu mua, dự trữ, xuất khẩu gạo góp phần làm lành mạnh thị trường cấp thiết hơn bao giờ hết.

Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần phải tích cực đổi mới, sáng tạo để nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường quản lý và kiểm soát chất lượng toàn bộ chuỗi cung ứng. Điều này không chỉ giúp đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của thị trường xuất khẩu mà còn góp phần xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam bền vững trên thị trường quốc tế.

Xuất khẩu gạo của Việt Nam – một trong những ngành nông nghiệp trọng điểm của đất nước – đang phải đối mặt với một nghịch lý đáng lo ngại trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động. Mặc dù xuất khẩu được nhiều gạo hơn, nhưng giá trị thu về lại giảm đáng kể. Điều này đặt ra những thách thức sâu sắc trong việc nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên trường quốc tế.

Theo số liệu mới nhất từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam đã đạt 4,9 triệu tấn, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu lại giảm 12,2%, chỉ còn 2,54 tỷ USD. Đáng chú ý, giá gạo xuất khẩu bình quân cũng đã giảm mạnh 18,4%, xuống mức 517,5 USD/tấn. Sự sụt giảm này cho thấy những khó khăn mà ngành xuất khẩu gạo Việt Nam đang phải đối mặt.

Tình trạng bán nhiều, thu ít trong xuất khẩu gạo không phải là vấn mới. Thực tế, đây là hệ quả kéo dài từ những hạn chế mang tính cấu trúc của ngành. Một trong những nguyên nhân cốt lõi là việc Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu gạo thô – loại sản phẩm có giá trị gia tăng thấp, khó cạnh tranh bằng chất lượng hay thương hiệu mà chủ yếu dựa vào giá rẻ. Bên cạnh đó, thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế còn khá mờ nhạt, làm giảm khả năng cạnh tranh và giá trị của sản phẩm.

Trong bối cảnh ngành lúa gạo đối mặt nhiều thách thức, Việt Nam đang từng bước chuyển mình theo hướng chiến lược hơn, hướng tới phát triển bền vững và gia tăng giá trị. Nổi bật là xu hướng sản xuất gạo xanh phát thải thấp – được ví như tấm hộ chiếu xanh đưa nông nghiệp Việt ra thế giới. Đây là dòng sản phẩm tiên phong đáp ứng đúng xu hướng tiêu dùng thân thiện môi trường, đặc biệt tại các phân khúc cao cấp. Hiện, Việt Nam là quốc gia duy nhất sở hữu sản phẩm này, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia.

Ngành lúa gạo Việt Nam đang ở một ngã rẽ quan trọng – nơi viên ngọc thô cần được mài giũa thành sản phẩm có giá trị cao. Hành trình này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người nông dân, để không chỉ gia tăng sản lượng mà còn nâng tầm giá trị, khẳng định vị thế gạo xanh của Việt Nam trên bản đồ nông nghiệp thế giới.

Trong bối cảnh ngành hàng lúa gạo toàn cầu đang trải qua những chuyển biến đáng kể, Việt Nam đã nổi lên như một điểm sáng với việc cho ra mắt sản phẩm “gạo phát thải thấp” từ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Sản phẩm này không chỉ đánh dấu một bước tiến quan trọng của ngành hàng lúa gạo Việt Nam mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và phát triển bền vững.

Gạo phát thải thấp của Việt Nam được sản xuất theo quy trình canh tác bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và đã được chứng nhận bởi các tổ chức quốc tế. Việc xuất khẩu gạo phát thải thấp sang thị trường Nhật Bản, một trong những thị trường khó tính nhất thế giới, là minh chứng cho nỗ lực của Việt Nam trong việc nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh của sản phẩm gạo trên thị trường toàn cầu.

Các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tham gia vào Đề án 1 triệu ha, nhằm tăng cường sản xuất gạo chất lượng cao và giảm phát thải khí nhà kính. Theo các chuyên gia, gạo phát thải thấp của Việt Nam có tiềm năng lớn để xâm nhập vào các thị trường cao cấp như Nhật Bản, EU, Mỹ và Úc. Tuy nhiên, để thành công, các doanh nghiệp cần phải tập trung vào xây dựng thương hiệu và tăng cường chất lượng sản phẩm.

Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các địa phương hoàn thành việc quy hoạch vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa chất lượng cao trong quý 3/2025. Bộ NN-MT cũng được giao nhiệm vụ xây dựng và triển khai chiến lược phát triển thương hiệu gạo Việt phát thải thấp. Với gạo phát thải thấp, Việt Nam kỳ vọng sẽ thay đổi cục diện thị trường gạo toàn cầu và trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

Sự thành công của Đề án 1 triệu ha sẽ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân và bảo vệ môi trường. Đồng thời, việc xuất khẩu gạo phát thải thấp sang các thị trường cao cấp cũng sẽ góp phần tăng cường vị thế của Việt Nam trong ngành hàng lúa gạo toàn cầu. Với những nỗ lực và cam kết mạnh mẽ, Việt Nam đang vẽ lại bản đồ gạo thế giới và mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Trước những thách thức và cơ hội đan xen, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam cần phải không ngừng cải thiện chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường. Bằng cách đó, Việt Nam có thể duy trì vị thế là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới và góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững của ngành hàng lúa gạo toàn cầu.

Xem thêm: https://www.agroviet.gov.vn/