Ngày 30/7 hàng năm được Liên Hợp Quốc (LHQ) chọn là Ngày Thế giới phòng, chống mua bán người. Tại Việt Nam, ngày này cũng được chọn là Ngày Toàn dân phòng, chống mua bán người theo Quyết định số 793/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ vào năm 2016.

Mua bán người được LHQ xác định là một trong 4 loại tội phạm nguy hiểm nhất hiện nay, với thu nhập bất hợp pháp chỉ đứng sau tội phạm ma túy và buôn bán vũ khí. Theo ước tính của LHQ, mỗi năm có khoảng 800.000 đến 1 triệu người bị mua bán trên toàn thế giới. Có khoảng gần 25 triệu nạn nhân của nạn mua bán người trên khắp thế giới, bao gồm lao động cưỡng bức, nô lệ tình dục, buôn bán nội tạng, bắt cóc… Trong số nạn nhân được phát hiện, gần một nửa là phụ nữ và gần 20% là trẻ em gái. Hơn 150 quốc gia ở tất cả các châu lục đang phải đối mặt với loại hình tội phạm này.

Tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương, tội phạm mua bán người đang diễn biến phức tạp. Kể từ sau đại dịch COVID-19, khu vực Đông Nam Á đã chứng kiến sự bùng nổ của các khu tổ hợp lừa đảo, nơi những tổ chức tội phạm xuyên quốc gia vận hành các hoạt động lừa đảo trực tuyến với quy mô phức tạp. Theo ghi nhận từ Báo cáo thực trạng nạn mua bán người vào các tổ hợp lừa đảo trực tuyến tại Đông Nam Á của Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM), số ca bị mua bán được nhận hỗ trợ của IOM trong khu vực đã tăng hơn 3 lần từ 296 vào năm 2022 lên 978 vào năm 2023.

Năm 2025, chủ đề của Ngày Thế giới phòng, chống mua bán người mang thông điệp ‘Mua bán người là hoạt động tội phạm có tổ chức – Hãy cùng hành động để chấm dứt các hình thức bóc lột!’. Chủ đề này nhằm làm nổi bật vai trò then chốt của các cơ quan thực thi pháp luật trong việc đẩy lùi hoạt động tội phạm có tổ chức, đồng thời đảm bảo hệ thống pháp luật đặt nạn nhân làm trung tâm trong bảo vệ, hỗ trợ và tiếp cận công lý.

Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã có những nỗ lực đáng kể trong việc phòng, chống mua bán người. Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 đã bổ sung các nguyên tắc quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Ở cấp địa phương, nhiều tỉnh, thành đã triển khai các biện pháp công tác, chú trọng đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, kết hợp chặt chẽ giữa phòng ngừa nghiệp vụ với công tác đấu tranh, tấn công trấn áp quyết liệt tội phạm mua bán người. Trong 6 tháng đầu năm 2025, các cơ quan chức năng đã điều tra, xử lý 02 vụ, 02 đối tượng liên quan đến tội phạm mua bán người.

Ngày Thế giới phòng, chống mua bán người và Ngày toàn dân phòng chống mua bán người tại Việt Nam được tổ chức hằng năm vào ngày 30/7, là lời nhắc nhở toàn cầu về tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức đối với loại tội phạm nguy hiểm này.

Những ngày qua, vụ việc Nhà thiết kế Nguyễn Công Trí bị bắt giữ vì liên quan đến ma túy đã gây ra một cơn “địa chấn” trong dư luận. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người quan tâm không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm pháp luật của một cá nhân, mà còn lan sang một hiện tượng gây tranh cãi hơn: sự cảm thông, tiếc nuối, thậm chí là bênh vực công khai từ một bộ phận người nổi tiếng dành cho nhà thiết kế này.

Thực tế, không ít người đã tỏ ra ngạc nhiên và thậm chí là bức xúc trước phản ứng của một bộ phận người nổi tiếng, những người sẵn sàng bênh vực và cảm thông cho hành vi vi phạm pháp luật của đồng nghiệp. Tại sao một hành vi vi phạm pháp luật rõ ràng lại được nhìn nhận dưới lăng kính cảm thông? Đâu là những yếu tố tâm lý ẩn sau xu hướng bảo vệ “người trong giới” bất chấp sai phạm? Liệu tài năng và những cống hiến trong quá khứ có thể trở thành một dạng “kim bài miễn tử” cho những lỗi lầm hiện tại?

Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, đã có cuộc trao đổi với phóng viên Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong để giải mã hiện tượng này. Theo ông Hiếu, thực tế đây không phải lần đầu chúng ta chứng kiến hiện tượng một bộ phận người nổi tiếng bày tỏ sự cảm thông với đồng nghiệp khi người đó bị phát hiện vi phạm pháp luật. Điều khiến dư luận bức xúc là sự cảm thông này diễn ra trong bối cảnh thông tin chính thức từ cơ quan chức năng cho biết NTK Nguyễn Công Trí bị bắt giữ với số lượng ma túy lớn.

Dưới góc độ tâm lý xã hội, ông Hiếu cho rằng đây là biểu hiện của một hiện tượng gọi là “thiên vị trong nhóm nội bộ” (in-group favoritism). Khi một cá nhân thuộc về một nhóm nghề nghiệp, xã hội hoặc văn hóa cụ thể, những người trong cùng nhóm ấy sẽ có xu hướng bảo vệ nhau, ngay cả khi cá nhân đó có hành vi sai trái. Ông Hiếu cũng chỉ ra rằng sự kiện này cũng phản ánh hiệu ứng “halo” (ánh hào quang) – tức là khi một người nổi tiếng, tài năng hoặc có thành tích đáng ngưỡng mộ trong một lĩnh vực nào đó, người ta có xu hướng đánh giá tích cực về mọi khía cạnh khác của họ.

Có ba nhóm nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu ứng tâm lý này, theo ông Hiếu. Thứ nhất, là yếu tố tâm lý xã hội mang tính bản năng. Thứ hai, là cơ chế tự phòng vệ tâm lý của những người hoạt động trong lĩnh vực có mức độ căng thẳng, áp lực cao. Thứ ba, là văn hóa “tha thứ chọn lọc” và sự lẫn lộn giữa tài năng và đạo đức trong xã hội Việt Nam.

Ông Hiếu cũng nhấn mạnh rằng nếu một người có tài năng kiệt xuất và đóng góp nhiều cho xã hội sẽ nhận được sự cảm thông lớn hơn khi người đó mắc lỗi là một cách nghĩ nguy hiểm và có phần sai lệch. Pháp luật không phân biệt người giỏi hay dở – hành vi vi phạm đều phải xử lý nghiêm minh, bất kể thân phận, danh tiếng. Sự cảm thông chỉ có ý nghĩa khi người phạm tội ăn năn, hối cải, tự nhận thức sai lầm và hợp tác với cơ quan chức năng. Còn nếu cảm thông theo kiểu “bỏ qua cho nhau”, thì đó là sự xúc phạm đến công lý và những người đang tuân thủ pháp luật mỗi ngày.

Trước vụ việc này, dư luận đã chia thành hai phe. Dưới góc độ tâm lý, ông Hiếu cho rằng sự phân cực dư luận là điều dễ hiểu, bởi hai nhóm này đại diện cho hai hệ quy chiếu giá trị khác nhau. Nếu chúng ta quá dễ dàng bênh vực cho người nổi tiếng khi họ làm sai, điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến suy nghĩ và hành vi của giới trẻ về việc phải sống và thượng tôn pháp luật, ông Hiếu cho rằng đây là vấn đề cốt lõi và nghiêm trọng nhất. Giới trẻ đang sống trong kỷ nguyên truyền thông đại chúng, mạng xã hội, nơi mà người nổi tiếng không chỉ là nghệ sĩ – họ còn là biểu tượng văn hóa.

Tóm lại, pháp luật là ranh giới cuối cùng bảo vệ trật tự xã hội. Người nổi tiếng, với sức ảnh hưởng lớn càng cần phải hiểu rõ giới hạn hành vi của mình. Cảm thông là điều cần thiết, nhưng không thể dùng nó để che đậy sai trái. Một xã hội văn minh là nơi mà mọi người, không phân biệt địa vị, đều bình đẳng trước pháp luật.

Các vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tại Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức bắt nguồn từ các yếu tố an ninh phi truyền thống. Trong số này, biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hái và nắng nóng đã trở nên thường xuyên hơn, làm ảnh hưởng đến nguồn nước, đất đai và mùa màng.

Dịch bệnh cũng là một mối đe dọa lớn đối với sức khỏe và kinh tế của các cộng đồng DTTS. Sự lây lan nhanh chóng của các bệnh truyền nhiễm, trong đó có COVID-19, đã làm lộ ra những hạn chế trong hệ thống y tế và năng lực phòng chống dịch bệnh tại các khu vực này. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân mà còn làm gián đoạn các hoạt động kinh tế và xã hội.

Ngoài ra, di cư tự do cũng đang trở thành một vấn đề cần quan tâm. Nhiều người dân từ các vùng DTTS di cư đến các đô thị lớn để tìm kiếm cơ hội việc làm và cuộc sống tốt hơn. Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra áp lực lên các dịch vụ công cộng và hạ tầng tại các đô thị, đồng thời làm gia tăng nguy cơ bị bóc lột lao động và buôn bán người.

Buôn bán người và tội phạm xuyên quốc gia cũng là những thách thức cần được giải quyết. Các nhóm tội phạm thường lợi dụng sự thiếu hiểu biết và khó khăn kinh tế của người dân DTTS để thực hiện các hoạt động bất hợp pháp. Tội phạm và khủng bố cũng đang gia tăng ở một số khu vực, làm đe dọa an ninh và ổn định xã hội.

Để giải quyết những thách thức này một cách hiệu quả, việc ban hành và thực thi các chính sách đồng bộ, toàn diện là hết sức cần thiết. Các chính sách này cần được xây dựng dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về đặc thù văn hóa, xã hội và kinh tế của từng vùng DTTS. Sự tham gia và đóng góp của người dân địa phương trong quá trình xây dựng chính sách cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính thực tiễn và khả thi của các giải pháp.

Đầu tiên, cần tăng cường hỗ trợ về hạ tầng, dịch vụ công cộng và tiếp cận các dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục. Việc phát triển hạ tầng bền vững và nâng cao chất lượng dịch vụ công cộng không chỉ góp phần cải thiện điều kiện sống mà còn giúp tăng cường khả năng chống chịu với các tác động của biến đổi khí hậu và dịch bệnh.

Thứ hai, cần chú trọng vào việc nâng cao năng lực và trình độ của người dân DTTS thông qua giáo dục và đào tạo. Cung cấp các khóa đào tạo về kỹ năng nghề nghiệp, kiến thức pháp luật và kỹ năng ứng phó với các tình huống khẩn cấp sẽ giúp người dân có thể tự vệ và phát triển kinh tế bền vững.

Thứ ba, việc tăng cường an ninh và trật tự tại các khu vực DTTS cũng cần được ưu tiên. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc phòng chống tội phạm, giải quyết vấn đề di cư tự do và hỗ trợ nạn nhân của buôn bán người là rất quan trọng.

Cuối cùng, bất kỳ giải pháp nào cũng phải được thực hiện một cách bền vững và có sự tham gia của cộng đồng. Các chương trình phát triển cần dựa trên nhu cầu thực tế và sự đồng thuận của người dân địa phương. Chỉ khi có sự tham gia và hỗ trợ của toàn xã hội, mới có thể xây dựng một tương lai ổn định, an toàn và phát triển bền vững cho các vùng DTTS.

越南财经网 cung cấp nhiều thông tin hữu ích về kinh tế và xã hội Việt Nam, bao gồm cả các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững ở các vùng DTTS.