Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ là một biện pháp nhằm mục đích thu được nguồn thu ngay lập tức mà còn đòi hỏi sự khéo léo trong thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Tuy nhiên, đề xuất mới đây của Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân về giao dịch bất động sản cho thấy sự thiếu vắng của ‘nghệ thuật đánh thuế’ trong chính sách này.

Một yếu tố quan trọng trong thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể làm giảm lợi ích của người lao động khi họ làm thêm giờ hoặc tăng thu nhập, dẫn đến giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội. Ví dụ, nếu một người đang nhận mức lương 50 triệu đồng/tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng/tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế.

Có ba cách phổ biến mà cá nhân thường sử dụng để tránh thuế thu nhập cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao. Họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế. Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế.

Để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.

Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và nghệ thuật đánh thuế để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu. Để có thể đạt được điều này, việc tham vấn ý kiến của các chuyên gia kinh tế và thực hiện các đánh giá tác động là hết sức cần thiết. Chỉ khi chính sách thuế thu nhập cá nhân được thiết kế một cách khoa học và công bằng, mới có thể mang lại hiệu quả kinh tế và sự hài lòng cho người dân.

Đọc thêm: Để tìm hiểu thêm thông tin về thuế thu nhập cá nhân và các chính sách liên quan, bạn có thể truy cập vào các trang web của cơ quan thuế hoặc các tổ chức tư vấn tài chính.

Bộ Tài chính đang đề xuất sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân với mục tiêu áp thuế 20% trên phần lãi thu được từ việc chuyển nhượng bất động sản. Theo đề xuất này, nếu người nộp thuế không thể xác định được giá mua và các chi phí liên quan, thuế sẽ được tính dựa trên giá bán và thời gian sở hữu, dao động từ 2-10%. Đề xuất này nhắm tới việc tạo ra sự công bằng và hạn chế tình trạng đầu cơ, lướt sóng trên thị trường bất động sản.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến từ nhà đầu tư và chuyên gia cho rằng mức thuế đề xuất, đặc biệt là 10% trong hai năm đầu, có thể quá cao và có thể dẫn đến thị trường thứ cấp bị đình trệ, giao dịch giảm mạnh. Anh Nguyễn Thành Luân, một nhà đầu tư tại TP HCM, chia sẻ rằng nếu phải trả thêm 100 triệu đồng tiền thuế, gần bằng tiền lãi ngân hàng trong một năm, sẽ là một gánh nặng lớn.

Ông Nguyễn Quốc Kiên, một nhà đầu tư khác, lo ngại rằng nếu áp dụng phương án tính thuế mới, ông có thể phải đóng 400 triệu đồng tiền thuế khi bán một lô đất trị giá 4 tỷ đồng sau chưa đầy 2 năm sở hữu. Ông cho rằng mức thuế này có thể gây thiệt cho những người thực sự cần bán tài sản.

Chị Trần Minh Hạnh, nhà đầu tư căn hộ cao cấp ở khu Nam TP HCM, cũng bày tỏ lo ngại rằng nếu phải đóng thuế trên phần chênh lệch, gần như cô sẽ ‘bán huề vốn’.

Giới chuyên gia cũng chỉ ra rằng việc xác định giá vốn và chi phí liên quan đến giao dịch bất động sản có thể đặt ra nhiều vướng mắc trong thực thi. Ông Đinh Minh Tuấn, Giám đốc khu vực miền Nam của Batdongsan, nhận định rằng việc tính thuế dựa trên phần lãi sẽ hợp lý hơn, nhưng rất khó xác định chính xác phần lãi thực.

Là một chuyên gia pháp lý, Luật sư Trần Thị Mỹ Linh cho rằng về nguyên tắc, thuế suất lũy tiến là hợp lý, nhưng điều quan trọng là phải thiết kế chính sách minh bạch và dễ áp dụng.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, đại diện một sàn giao dịch lớn tại TP HCM cho biết 2 năm trở lại đây, lượng nhà đầu tư cá nhân chiếm khoảng 70% giao dịch thứ cấp. Nếu đánh thuế cao với nhóm này, khả năng thị trường sụt thanh khoản là rất lớn.

Ông Nguyễn Văn Đính , Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, cho rằng việc áp thuế chuyển nhượng ở mức cao có thể làm giảm tính thanh khoản trên thị trường thứ cấp và khiến nhà đầu tư e ngại bán ra.

Việc điều chỉnh thuế chuyển nhượng bất động sản là cần thiết để đảm bảo công bằng và tăng nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, để không gây sốc cho thị trường và tạo ra gánh nặng quá lớn cho người dân, cần thiết kế cơ chế triển khai minh bạch, hợp lý và có lộ trình phù hợp.

Mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế thu nhập cá nhân đang là vấn đề được nhiều người quan tâm. Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng nên đưa ra cơ chế điều chỉnh tự động hàng năm, dựa trên mức lương tối thiểu vùng và điều kiện kinh tế – xã hội thực tế tại mỗi khu vực.

Hiện nay, mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc chỉ là 4,4 triệu đồng/tháng, trong khi thu nhập của nhiều người chỉ đủ cho sinh hoạt cơ bản, cộng thêm các khoản thuế phải nộp, khiến họ cảm thấy rất khó khăn. Nếu mức giảm trừ gia cảnh được tăng lên, họ sẽ có thể giảm bớt phần nào gánh nặng tài chính và tập trung hơn vào công việc.

Các chuyên gia cho rằng chi phí sinh hoạt đã gia tăng đáng kể trong suốt 5 năm qua, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng. Sự chênh lệch giữa chi phí sinh hoạt ở đô thị và nông thôn ngày càng rõ rệt, với các khoản chi thiết yếu như nhà ở, giáo dục, y tế và năng lượng tăng mạnh.

PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh là cần thiết trong bối cảnh thu nhập và chi phí sinh hoạt thay đổi nhanh. Tuy nhiên, mức đề xuất 13,3-15,5 triệu đồng vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế thu nhập và chi phí sinh hoạt.

Ông Nghị còn cho biết thêm, Việt Nam là quốc gia có mức thu nhập trung bình nên chưa thể mở rộng thuế thu nhập cá nhân ra toàn dân, mà cần tập trung đánh thuế vào nhóm có thu nhập trung bình khá trở lên. Do đó, việc xác định mức giảm trừ không chỉ dựa vào thu nhập bình quân đầu người hay chi phí sinh hoạt, mà cần tính đến một yếu tố quan trọng là mức thu nhập phổ biến nhất mà số đông người làm công ăn lương hiện nay đang có.

TS Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, đánh giá mức giảm trừ hiện hành đã lỗi thời. Chi phí thực tế về giáo dục, y tế, nhà ở, năng lượng… ở đô thị đều tăng mạnh hơn CPI và mức 13,3-15,5 triệu đồng chưa theo kịp tốc độ tăng này.

Ông Huy nhấn mạnh cần gắn việc điều chỉnh mức giảm trừ với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và thu nhập trung vị quốc gia, đồng thời cho phép điều chỉnh tự động hàng năm, thay vì chờ sửa luật.

Bộ Tài chính cho rằng mức giảm trừ gia cảnh cần được nghiên cứu, tính toán một cách kỹ lưỡng, đảm bảo cao hơn GDP bình quân đầu người, tiền lương tối thiểu vùng, mức chi tiêu bình quân đầu người trong một thời gian nhất định.

TS Nguyễn Ngọc Tú đề xuất nên tăng mức giảm trừ gia cảnh lên 18 triệu đồng/tháng và áp dụng ngay từ năm 2025, thay vì chờ đến năm 2026 như dự thảo. Điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế thu nhập cá nhân là một bước đi quan trọng nhằm đảm bảo sự công bằng và hợp lý trong chính sách thuế của Việt Nam.

Chính phủ đang lấy ý kiến về đề xuất thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với chuyển nhượng bất động sản (BĐS), trong đó có kế hoạch áp thuế 20% trên mức lãi khi bán BĐS. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và luật sư bày tỏ lo ngại rằng việc áp dụng mức thuế cao như vậy có thể ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường BĐS.

Lật lại vấn đề, luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch Công ty TAT Law Firm, nhận định rằng đề xuất của Bộ Tài chính đi đúng hướng trong việc phân tầng thuế thay vì thu đồng loạt 2% như trước đây. Tuy nhiên, ông Tú cho rằng thời gian nắm giữ không phản ánh đầy đủ bản chất có đầu cơ hay không. Việc áp dụng mức thuế cao như 20% đối với BĐS nắm giữ dưới 2 năm có thể khiến các nhà đầu tư nhỏ lẻ bị ảnh hưởng.

TS Trần Việt Anh, Phó hiệu trưởng phụ trách, Trường ĐH Hùng Vương TP.HCM, cho rằng việc đánh thuế chuyển nhượng BĐS theo thời gian nắm giữ là chủ trương có ý nghĩa định hướng thị trường nếu thực hiện đúng cách. Tuy nhiên, nếu áp dụng ngay mức thuế 20% lợi nhuận hoặc 10% giá bán đối với BĐS nắm giữ dưới 2 năm có thể khiến thị trường bị ‘sốc’, giảm thanh khoản và gây tâm lý hoang mang.

Cũng tại dự thảo luật Thuế TNCN, Bộ Tài chính đề xuất thu thuế TNCN 20% trên thu nhập tính thuế đối với hoạt động chuyển nhượng vốn và chứng khoán. Đối với chuyển nhượng vốn, cá nhân sẽ chịu thuế suất TNCN 20% trên thu nhập tính thuế theo từng lần chuyển nhượng. Điều này cũng khiến các nhà đầu tư lo ngại về việc tăng thuế và tác động tiêu cực đến thị trường.

Các chuyên gia và luật sư đều có chung quan điểm rằng cần phải cẩn trọng khi áp dụng các mức thuế mới để tránh đánh thuế trên giá ảo và phải xem xét kỹ lưỡng các yếu tố như thời gian nắm giữ, giá mua và chi phí liên quan. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng cho rằng nên áp dụng một số giải pháp khác thay vì thu thuế theo thời gian nắm giữ. Cụ thể, đánh thuế theo tần suất giao dịch, đánh thuế cao với BĐS thứ 3 trở lên, đánh thuế theo loại tài sản và khu vực sốt ảo.

Một số chuyên gia kinh tế cũng bày tỏ quan ngại về việc thu thuế BĐS, vì thực tế hiện nay chưa có cách định giá đất chính xác. Nếu sử dụng giá đất khung hoặc bảng giá đất để xác định giá trị giao dịch là rất thấp so với thực tế thị trường. Nếu bị thu hồi đất thì giá bồi thường rất thấp gây bất lợi cho người dân bị thu hồi đất.

Đến nay, loại thuế quyền sử dụng đất hiện hành đã áp dụng là thuế lũy tiến từng phần từ 0,3- 0,8%. Nếu áp mức thuế bất động sản (tính thuế lũy tiến với người có nhiều nhà đất) từ 0,3 – 0,8 % giá đất ở và đất có công trình xây dựng theo năm, chỉ khi phát sinh giao dịch chuyển nhượng đất sẽ thu thuế chuyển đổi quyền sử dụng đất mới có thể đảm bảo công bằng trong chính sách thuế.

Bộ Tài chính cho biết sẽ tiếp tục lấy ý kiến và hoàn thiện dự thảo luật Thuế TNCN để trình Quốc hội thông qua.

Bộ Tài chính đang đề xuất việc rút ngắn biểu thuế lũy tiến tính thuế thu nhập cá nhân từ 7 xuống còn 5 bậc, với khoảng cách thu nhập được nới rộng. Sự thay đổi này hướng tới việc đơn giản hóa biểu thuế và giảm bớt gánh nặng hành chính cho người nộp thuế. Hiện tại, biểu thuế lũy tiến gồm 7 bậc, với thuế suất dao động từ 5% đến 35%. Tuy nhiên, biểu thuế hiện hành được đánh giá là có quá nhiều bậc và tập trung nhiều vào các mức thu nhập đầu, gây bất lợi cho người nộp thuế.

Tại dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án sửa đổi biểu thuế. Cả hai phương án đều hướng tới giảm số bậc thuế và nới rộng khoảng cách thu nhập giữa các bậc. Mức thuế tối thiểu 5% sẽ được áp dụng cho thu nhập tính thuế trong tháng là 10 triệu đồng. Mức thuế tối đa là 35%, với thu nhập tính thuế trên 80 triệu đồng (phương án 1) và 100 triệu đồng trở lên (phương án 2).

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, việc giảm số bậc thuế sẽ giúp đơn giản hóa quá trình quản lý, thu thuế, tạo thuận lợi cho việc kê khai và phù hợp với xu hướng cải cách thuế trên thế giới. Cả hai phương án đều đáp ứng được mục tiêu giảm bậc và điều chỉnh thu nhập tính thuế ở từng bậc.

Khi so sánh hai phương án, Bộ Tài chính cho biết mức độ ảnh hưởng của hai phương án là khác nhau. Phương án 1 sẽ giảm thuế cho thu nhập trên 10 triệu đồng, trong khi phương án 2 giảm nhiều hơn cho thu nhập trên 50 triệu đồng. Ví dụ, cá nhân có thu nhập tính thuế 10 triệu đồng một tháng sẽ được giảm 250.000 đồng nếu áp dụng phương án 1. Tương tự, thu nhập 30 triệu sẽ được giảm 850.000 đồng, thu nhập 40 triệu đồng là 750.000 đồng và trên 80 triệu khoảng 650.000 đồng.

Về thuế suất, nhiều nước đã áp dụng biểu thuế lũy tiến nhiều bậc. Xu hướng chung là đơn giản biểu thuế thông qua giảm số bậc lũy tiến. Mức thuế suất cao nhất ở một số quốc gia cũng điều chỉnh tăng lên. Hiện tại, các nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc áp dụng mức thuế suất cao nhất 45%. Một số nước châu Âu, Bắc Mỹ và châu Úc áp dụng 5-6 bậc thuế. Riêng Mỹ có 7 bậc thuế.

Việc cải cách biểu thuế thu nhập cá nhân không chỉ giúp giảm gánh nặng thuế cho người nộp thuế mà còn góp phần vào việc tạo ra một môi trường kinh tế thuận lợi và cạnh tranh. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương án phù hợp sẽ cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố như cơ cấu thu nhập của dân cư, mức độ tác động đến ngân sách nhà nước và sự công bằng trong phân phối thu nhập.

Xem thêm thông tin về đề xuất thay đổi biểu thuế thu nhập cá nhân trên Giáo dục Thủ đô

Xem thông tin về đề xuất thay đổi chính sách thuế khác

Bộ Tài chính đang tiến hành lấy ý kiến về đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh trong thuế thu nhập cá nhân. Dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đưa ra hai phương án điều chỉnh để trình Quốc hội xem xét.

Phương án đầu tiên đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh dựa trên tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Từ năm 2020 đến năm 2025, CPI dự kiến tăng 21,24%. Dựa trên cơ sở này, mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế có thể được điều chỉnh từ 11 triệu đồng/tháng lên khoảng 13,3 triệu đồng/tháng. Tương tự, mức giảm trừ cho người phụ thuộc cũng có thể tăng từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 5,3 triệu đồng/tháng.

Phương án thứ hai đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh dựa trên tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người và tốc độ tăng GDP bình quân đầu người. Dựa trên số liệu từ Cục Thống kê, mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế có thể tăng từ 11 triệu đồng/tháng lên khoảng 15,5 triệu đồng/tháng. Đối với người phụ thuộc, mức giảm trừ có thể tăng từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 6,2 triệu đồng/tháng.

Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh dự kiến sẽ dẫn đến giảm thu ngân sách nhà nước. Cụ thể, phương án thứ nhất có thể giảm 12.000 tỷ đồng, trong khi phương án thứ hai có thể giảm 21.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, một phần số giảm thu này có thể được bù đắp bằng số tăng thu từ các sắc thuế tiêu dùng khác, do thu nhập khả dụng của người nộp thuế tăng.

Nếu Nghị quyết được thông qua tại Phiên họp thứ 50 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tháng 10 tới, mức giảm trừ gia cảnh mới sẽ được áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026. Điều này sẽ giúp người nộp thuế có thể giảm bớt gánh nặng tài chính và tăng cường khả năng chi tiêu, đồng thời đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội.

Trước đó, vào tháng Chinh phu năm 2023, Chính phủ đã đề nghị Quốc hội cho phép điều chỉnh các mức giảm trừ gia cảnh trong thuế thu nhập cá nhân và thuế tiêu thụ đặc biệt nếu chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng trên 20% so với thời điểm Luật thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực thi hành ngày 03/01/2009.

Bộ Tài chính mới đây đã công bố dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (thay thế), trong đó đề xuất một số quy định mới về thuế suất đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản của cá nhân cư trú. Theo đó, dự thảo đề xuất áp dụng thuế suất 20% đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản.

Cụ thể, thuế thu nhập cá nhân sẽ được tính bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 20% theo từng lần chuyển nhượng. Thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng bất động sản được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản.

Trong trường hợp không xác định được giá mua và các chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng bất động sản, thuế thu nhập cá nhân sẽ được xác định bằng giá bán nhân với thuế suất. Mức thuế suất sẽ phụ thuộc vào thời gian nắm giữ bất động sản.

Dự thảo đề xuất các mức thuế suất sau: 10% nếu thời gian nắm giữ dưới 2 năm; 6% nếu thời gian nắm giữ từ 2 năm đến dưới 5 năm; 4% nếu thời gian nắm giữ từ 5 năm đến dưới 10 năm; và 2% nếu thời gian nắm giữ từ 10 năm trở lên hoặc bất động sản có nguồn gốc từ nhận thừa kế.

Bộ Tài chính cho biết, thời gian nắm giữ bất động sản sẽ được tính từ khi cá nhân có quyền sở hữu, quyền sử dụng bất động sản. Đối với bất động sản có nguồn gốc từ nhận thừa kế, việc chuyển nhượng sẽ áp dụng thuế suất 2%, không tính theo thời gian nắm giữ.

Bộ Tài chính đang phối hợp với các đơn vị có liên quan để triển khai các bước tiếp theo trong kỳ họp, tại dự thảo Luật và trình Chính phủ quy định chi tiết nội dung này. Việc áp dụng thuế suất mới đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản của cá nhân cư trú sẽ cần được xem xét và thực hiện một cách cụ thể và rõ ràng để đảm bảo công bằng và hiệu quả trong việc quản lý và thu thuế.