Thị trường chứng khoán Việt Nam gần đây đã chứng kiến sự dậy sóng trước đề xuất mới của Bộ Tài chính về Luật Thuế Thu nhập cá nhân sửa đổi. Đề xuất đáng chú ý là mức thuế suất 20% trên thu nhập từ bán chứng khoán sau khi trừ giá mua và chi phí. Phương án này không mới, từng được quy định trong Luật Thuế TNCN năm 2007 nhưng do vướng mắc thực thi, từ năm 2015, luật thuế thống nhất chuyển sang phương pháp đơn giản: Thu thuế 0.1% trên giá trị mỗi lần giao dịch.

Việc áp thuế mới sẽ tác động thế nào đến thị trường? Liệu thị trường tài chính Việt Nam bao giờ mới có thể ‘đi bằng hai chân’ ngân hàng và chứng khoán một cách vững chắc trong khi chính sách thuế có nguy cơ làm chùn bước chân thứ hai? Đề xuất thuế 20% trên lãi chứng khoán: Công bằng hay cản trở thị trường?

Đề xuất áp thuế 20% trên phần lãi chứng khoán ngay lập tức tạo ra luồng ý kiến trái chiều trong giới đầu tư và chuyên gia. Một mặt, nhiều ý kiến ủng hộ vì cho rằng đây là bước tiến văn minh, đảm bảo công bằng thu nhập giữa chứng khoán với các nguồn thu khác. Ở chiều ngược lại, không ít chuyên gia và nhà đầu tư lo ngại rằng đánh thuế trực tiếp trên lợi nhuận sẽ làm giảm sức hấp dẫn của chứng khoán Việt Nam. Sự thay đổi đột ngột này có thể giảm động lực giao dịch, đặc biệt ở nhà đầu tư ngắn hạn.

Thị trường tài chính Việt Nam với hai thái cực: Trong các chiến lược phát triển thị trường tài chính, cơ quan quản lý nhiều lần nhấn mạnh: Thị trường tài chính muốn vững mạnh phải ‘đi bằng hai chân’ – gồm thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Tuy nhiên, thực tế sau gần 30 năm xây dựng, thị trường vốn Việt Nam vẫn là ‘chân trụ yếu’, trong khi hệ thống ngân hàng thương mại gánh vác phần lớn vai trò cung ứng vốn cho nền kinh tế.

Người Việt Nam hầu như ai cũng sở hữu ít nhất một tài khoản ngân hàng, nhưng tỷ lệ người dân đầu tư chứng khoán còn rất khiêm tốn. Hiện cả nước có khoảng 10 triệu tài khoản chứng khoán, tương đương 10% dân số. Vì sao thị trường chứng khoán, trái phiếu chưa phát huy vai trò tương xứng? Có nhiều nguyên nhân, nhưng một yếu tố quan trọng là thói quen và tâm lý của nhà đầu tư cá nhân. Từ trước đến nay, người dân gửi tiết kiệm ngân hàng vừa an toàn, lãi suất ổn định lại không phải đóng thuế thu nhập cá nhân trên tiền lãi.

Nếu chính sách thuế chứng khoán mới được thông qua như đề xuất hiện nay, mặc dù có thể giúp thị trường chứng khoán Việt Nam tiệm cận gần hơn với các thông lệ quốc tế, nhưng cục diện so sánh giữa kênh đầu tư và kênh tiết kiệm ngân hàng sẽ thay đổi đáng kể – một ‘bước lùi’ của thị trường chứng khoán. Cụ thể, giả sử lãi suất tiền gửi tiết kiệm duy trì không chịu thuế, còn đầu tư chứng khoán phải chịu thuế 20% trên phần lãi, thì ưu thế lợi nhuận sau thuế nghiêng hẳn về gửi tiết kiệm trong nhiều trường hợp.

Cân bằng lợi ích trước ngưỡng cửa mới: Đề xuất thuế chứng khoán 20% trên phần lãi đang đặt thị trường tài chính Việt Nam trước một ngưỡng cửa lựa chọn quan trọng. Một mặt, chính sách thuế mới hứa hẹn tính công bằng và tiệm cận thông lệ quốc tế. Mặt khác, nếu không thận trọng, nó có thể trở thành bước lùi cho mục tiêu phát triển thị trường vốn.

Để làm được điều này, các cơ quan quản lý nên tính đến lộ trình thực hiện phù hợp. Đặc biệt, có thể xem xét miễn hoặc giảm thuế cho một số sản phẩm cần khuyến khích, chẳng hạn như quỹ đầu tư dài hạn, đặc biệt là quỹ mở trái phiếu. Tóm lại, câu chuyện thuế chứng khoán 20% không chỉ là bài toán thu ngân sách, mà còn là phép thử đối với tầm nhìn phát triển thị trường tài chính Việt Nam. Một quyết sách nếu thiếu cân bằng có thể khiến thị trường mãi ‘đi khập khiễng’ với ‘chiếc chân’ ngân hàng quá tải.

Ngày 14/7 vừa qua, Diễn đàn Chiến lược Vốn hóa Doanh nghiệp Proptech do Meey Group tổ chức đã trở thành cơ hội quý giá cho các doanh nghiệp công nghệ trong nước học hỏi trực tiếp từ thực tế thị trường Mỹ. Sự kiện này đã thu hút sự chú ý của giới doanh nghiệp và nhà đầu tư khi đại diện từ Nasdaq, sàn giao dịch chứng khoán lớn thứ hai thế giới về vốn hóa thị trường, hiếm khi có chuyến công tác đến các thị trường mới nổi như Việt Nam.

Nasdaq không chỉ là một sàn chứng khoán thông thường mà còn là biểu tượng của sự đổi mới và công nghệ toàn cầu. Được thành lập vào năm 1971, Nasdaq hiện có tổng giá trị vốn hóa các công ty niêm yết lên tới gần 30.000 tỷ USD. Bộ tiêu chuẩn nghiêm ngặt của Nasdaq yêu cầu doanh nghiệp phải đáp ứng những yêu cầu rất khắt khe và phức tạp về vốn hóa thị trường, cổ phiếu lưu hành công cùng cấu trúc quản trị doanh nghiệp.

Riêng với ngành Proptech, Nasdaq đã chứng kiến sự bùng nổ của các công ty công nghệ bất động sản hàng đầu thế giới như Zillow với vốn hóa thị trường hiện tại đạt mốc gần 19 tỷ USD, cùng Redfin và Opendoor. Sự tham gia của chuyên gia cấp cao Nasdaq tại diễn đàn của Meey Group cho thấy thị trường Proptech Việt Nam có tiềm năng rất lớn trên bản đồ toàn cầu.

Ông Hiren Krishnani, Giám đốc Quan hệ Nhà đầu tư và IPO của Nasdaq, có hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và thị trường vốn, trực tiếp tư vấn cho hơn 50 thương vụ IPO thành công. Tại diễn đàn, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ từ sớm, thiết lập cấu trúc nội bộ sẵn sàng cho quá trình IPO.

Để chuẩn bị IPO, ông Krishnani cho biết công ty nên vận hành như một công ty đại chúng ngay cả khi chưa niêm yết, bao gồm việc bắt đầu báo cáo theo quý ngay từ bây giờ để tạo thói quen tự nhiên khi chính thức niêm yết. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hai quý đầu tiên sau IPO trong việc chứng minh giá trị với các nhà đầu tư.

Ông Krishnani chia sẻ với các lãnh đạo doanh nghiệp Việt rằng các doanh nghiệp, nhất là trong lĩnh vực Fintech, nên gặp gỡ các nhà đầu tư Mỹ trước khi IPO, thay vì đợi sau khi niêm yết mới tìm hiểu phản hồi. Ông đặc biệt lạc quan về tiềm năng của Việt Nam, cho rằng đây sẽ là thị trường tiên phong tiếp theo trên bản đồ toàn cầu và có thể trở thành trung tâm thị trường vốn trong tương lai.

Chủ tịch HĐQT Meey Group, ông Hoàng Mai Chung, nhấn mạnh rằng công ty không chỉ xây dựng một doanh nghiệp thành công mà còn khao khát đóng góp vào sự thịnh vượng chung của quốc gia. Việc niêm yết trên Nasdaq sẽ mở ra cơ hội để Meey Group không chỉ phát triển mạnh tại Việt Nam mà còn mở rộng sang các thị trường Đông Nam Á và châu Á khác.

Meey Group cũng đang là đối tác duy nhất của tập đoàn tư vấn tài chính quốc tế ARC Group tại thị trường Việt Nam. Mối quan hệ hợp tác sẽ tạo điều kiện cho Meey Group tiếp cận những thông lệ quản trị tốt nhất, chuẩn bị kỹ lưỡng cho quá trình IPO và tối ưu hóa cấu trúc tổ chức theo tiêu chuẩn quốc tế. Mới đây, Meey Group cũng nhận được cam kết đầu tư lên tới 80 triệu USD từ quỹ Global Emerging Markets.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng gần đây đã có buổi tiếp và làm việc với đại diện Tổ chức FTSE Russell, công ty con của London Stock Exchange Group (LSEG), chuyên sản xuất, duy trì, cấp phép và tiếp thị các chỉ số thị trường chứng khoán. Buổi làm việc diễn ra tại Hà Nội vào ngày 17/7.

Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh sự hiện diện của Đoàn công tác FTSE Russell là minh chứng cho sự quan tâm sâu sắc và cam kết đồng hành lâu dài của tổ chức này đối với quá trình phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. Ông đánh giá cao vai trò của FTSE Russell trong việc phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý và thành viên thị trường nhằm kịp thời nhận diện bất cập trong cơ chế vận hành, thúc đẩy cải cách, nâng cao hiệu quả giám sát và xây dựng thị trường tài chính hiện đại, minh bạch, tiệm cận chuẩn mực quốc tế.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định Việt Nam đang hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế ổn định, bền vững và chất lượng cao trong giai đoạn 2025–2030. Trong 6 tháng đầu năm 2025, tăng trưởng GDP đạt 7,52% so với cùng kỳ năm trước – một kết quả tích cực trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục đối mặt với nhiều bất ổn và rủi ro phức tạp. Chính phủ tiếp tục kiên định với mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt từ 8% trở lên; tăng trưởng nhanh nhưng phải đi đôi với bền vững là định hướng xuyên suốt, hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tiếp theo.

Để đạt được những mục tiêu chiến lược này, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính tập trung đẩy mạnh giải ngân đầu tư công cho các dự án hạ tầng trọng điểm, tạo nền tảng kết nối, nâng cao năng suất và thúc đẩy phát triển vùng, ngành. Bên cạnh đó, triển khai các giải pháp để thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển nhằm thu hút nhiều hơn nữa nguồn vốn đầu tư gián tiếp từ trong và ngoài nước phục vụ cho đầu tư vào các lĩnh vực trọng yếu.

Bộ trưởng nhận định một thị trường chứng khoán phát triển thực chất chính là nền tảng để thu hút dòng vốn dài hạn. “Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, từ cận biên lên mới nổi, không phải là đích đến, mà là kết quả tự nhiên khi chúng tôi kiên định theo đuổi các mục tiêu phát triển cốt lõi nhằm hướng đến một thị trường chứng khoán phát triển công bằng, minh bạch và hiệu quả”.

Về phía FTSE Russell, đại diện đoàn công tác bày tỏ sự ấn tượng trước những nỗ lực cải cách toàn diện mà Việt Nam đã và đang triển khai nhằm nâng cao chất lượng vận hành thị trường vốn. FTSE Russell cam kết hỗ trợ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc thiết lập các chỉ số để giúp nhà đầu tư đánh giá và quản lý tốt hơn các rủi ro tài chính. Đại diện tổ chức cũng nhấn mạnh rằng, với tư cách là thành viên của Tập đoàn sở hữu sàn giao dịch London (London Stock Exchange Group), FTSE Russell dẫn đầu về hạ tầng định giá, vận hành và quản trị chỉ số toàn cầu, sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam cập nhật cơ sở hạ tầng thị trường vốn để thu hút mạnh mẽ các dòng vốn đầu tư quốc tế.

Bộ Tài chính đã và đang triển khai một số việc trọng tâm để nâng hạng thị trường chứng khoán. Về vấn đề tạo hàng cho thị trường chứng khoán, Bộ Tài chính đang hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 155/2020/NĐ-CP, theo hướng công khai, minh bạch tỷ lệ sở hữu nước ngoài và loại bỏ các quy định không còn phù hợp. Bộ cũng đang đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực chứng khoán, đặc biệt thông qua việc ứng dụng công nghệ số vào các quy trình xử lý hồ sơ, cấp phép và giám sát hoạt động thị trường.

Liên quan đến thị trường ngoại hối, Bộ Tài chính tiếp tục phối hợp với Ngân hàng Nhà nước trong việc nghiên cứu, xây dựng khuôn khổ pháp lý cho phép nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận các sản phẩm phòng ngừa rủi ro tỷ giá, nhằm bảo vệ giá trị đầu tư trong bối cảnh thị trường toàn cầu nhiều biến động.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định: “Trên tinh thần đối thoại cởi mở và hợp tác hiệu quả, Bộ Tài chính cam kết tiếp tục đồng hành với các tổ chức quốc tế, trong đó có FTSE Russell, để hoàn thiện thể chế, tháo gỡ vướng mắc và thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển toàn diện. Chúng tôi tin tưởng rằng, với quyết tâm cải cách và sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ sớm đáp ứng các tiêu chí nâng hạng, trở thành điểm đến đầu tư hấp dẫn trong khu vực”.

Ngành quản lý quỹ tại Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lớn để trở thành một trong những trụ cột chính trong việc dẫn vốn cho nền kinh tế, bên cạnh kênh truyền thống là hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, tính đến cuối năm 2024, quy mô của ngành quản lý quỹ vẫn còn khá khiêm tốn, với tổng giá trị tài sản được quản lý chỉ tương đương khoảng 7% GDP. Phần lớn tài sản này đến từ các hợp đồng ủy thác đầu tư, tập trung chủ yếu vào trái phiếu và tiền gửi. Trong khi đó, các sản phẩm quỹ đầu tư đại chúng, đặc biệt là quỹ mở, mặc dù có sự tăng trưởng ấn tượng nhưng quy mô vẫn còn rất nhỏ, chưa đạt 1% GDP.

So sánh với các nước như Trung Quốc, Ấn Độ và Mỹ, tỷ lệ tài sản quỹ trên GDP của Việt Nam còn thấp hơn rất nhiều. Trung Quốc đạt tỷ lệ gần 21% GDP, Ấn Độ gần 18% GDP, trong khi Mỹ lên tới 133% GDP. Điều này cho thấy ngành quản lý quỹ tại Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển và mở rộng trong tương lai.

Để thúc đẩy sự phát triển của ngành quản lý quỹ, cần có các giải pháp đồng bộ và đột phá. Thứ nhất, cần thay đổi nhận thức về quỹ đầu tư như một kênh dẫn vốn quan trọng của nền kinh tế, giúp giảm áp lực cấp vốn từ hệ thống ngân hàng. Thứ hai, cần cho phép các ngân hàng được cung cấp dịch vụ quản lý gia sản và chính thức phân phối chứng chỉ quỹ. Điều này không chỉ giúp giảm rủi ro của hệ thống ngân hàng mà còn tăng cường sự phát triển của ngành quỹ.

Thứ ba, cần tập trung vào việc gia tăng số lượng và chất lượng hàng hóa trên thị trường vốn. Thị trường hiện nay đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng ‘hàng hóa đầu tư chất lượng’, bao gồm cả cổ phiếu niêm yết và trái phiếu doanh nghiệp niêm yết. Cần thúc đẩy quá trình IPO và cổ phần hóa một cách thực chất, nâng cao năng lực quản trị sau cổ phần hóa để tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng cho nhà đầu tư.

Thứ tư, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư thông qua minh bạch và hiệu quả thực tế. Ngành quản lý quỹ cần phát huy vai trò dẫn dắt của các chuyên gia đầu tư có chuyên môn sâu, không chỉ trong quản lý tài sản mà còn trong việc nâng cao kiến thức tài chính cho cộng đồng.

Cuối cùng, chính sách ưu đãi thuế để khuyến khích nhà đầu tư đầu tư dài hạn là rất quan trọng. Chính phủ nên có chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân cho các khoản đầu tư định kỳ vào quỹ với thời gian nắm giữ dài. Với tâm lý chạy theo lợi nhuận ngắn hạn, các chính sách khuyến khích thuế của Chính phủ sẽ giúp người dân có niềm tin vào quỹ và tạo thói quen đầu tư kỷ luật và dài hạn.

Cơ hội bứt phá từ hành động đồng bộ đang mở ra cho ngành quản lý quỹ Việt Nam. Với sự phối hợp chặt chẽ từ các bên liên quan, ngành quỹ hoàn toàn có thể tăng trưởng mạnh trong 10 năm tới, góp phần vào kỷ nguyên cất cánh của Việt Nam.