Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng vừa có buổi làm việc với lãnh đạo thành phố Đà Nẵng nhằm triển khai Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tại buổi làm việc, Bộ trưởng gợi ý Đà Nẵng nên tập trung vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số với mục tiêu xuất khẩu.

Ông Hồ Quang Bửu, Phó chủ tịch UBND TP Đà Nẵng, cho biết thành phố đã xây dựng kế hoạch hành động và lồng ghép nội dung vào các chương trình phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đà Nẵng đã hoàn thành 42,7% nhiệm vụ Trung ương giao và nằm trong nhóm 5 địa phương dẫn đầu. Thành phố kiến nghị 10 giải pháp, bao gồm mở rộng sandbox, lập Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp quốc gia, đầu tư hạ tầng trọng điểm, triển khai Internet vệ tinh, hỗ trợ công nghệ chiến lược, đưa ba sáng kiến vào danh mục quốc gia, hoàn thiện pháp lý đô thị thông minh, mở rộng visa ưu đãi cho chuyên gia, phát triển kinh tế số và xây dựng sàn tín chỉ carbon.

Theo báo cáo, năm 2024, tổng doanh thu toàn ngành công nghệ – thông tin thành phố Đà Nẵng đạt 39.888 tỷ đồng, tăng 9,07% so với năm 2023. Kim ngạch xuất khẩu phần mềm đạt 165 triệu USD, tăng 11,6% so với năm 2023. Kinh tế số đóng góp 20,69% GRDP thành phố.

Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Quảng khẳng định Đà Nẵng coi khoa học công nghệ, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo là nền tảng bền vững. Địa phương đã hoàn thiện thể chế, đầu tư hạ tầng số và thu hút nhân lực chất lượng cao.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng ghi nhận tinh thần tiên phong, quyết liệt của thành phố Đà Nẵng trong việc thực hiện các định hướng lớn về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Ông nhấn mạnh rằng Đà Nẵng đầu tư vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là phải nghĩ đến xuất khẩu và đây sẽ là ngành xuất khẩu chính của thành phố.

Ông gợi ý Đà Nẵng nên áp dụng tinh thần ‘Khoán 10’ trong Nghị quyết 57, đó là việc quản lý theo mục tiêu, trao quyền tự chủ, chấp nhận rủi ro và đánh giá theo hiệu quả tổng thể. Người làm khoa học được hưởng lợi chính đáng từ thành quả, giàu lên chính đáng, qua đó giải phóng sức sáng tạo.

Bộ trưởng cam kết đồng hành, trực tiếp cử cán bộ Trung ương về làm việc tại Đà Nẵng, tạo điều kiện để thành phố thực hiện thành công Nghị quyết 57 và coi đây là mô hình thí điểm để nhân rộng cả nước.

Công ty CP Điện Trường Giang đã đạt được một thành tựu đáng kể trong lĩnh vực sản xuất máy cắt chân không VCB TV1 (24-40.5kV) đạt tiêu chuẩn IEC và chứng nhận quốc tế KEMA, ASTA. Thành công này không chỉ thể hiện năng lực sản xuất của doanh nghiệp mà còn mở ra nhiều cơ hội cho sự phát triển của ngành công nghiệp trong nước. Tuy nhiên, bên cạnh thành công đó, nhiều doanh nghiệp, trong đó có Điện Trường Giang, đang phải đối mặt với một nghịch cảnh đáng tiếc: Sản phẩm đạt chuẩn quốc tế nhưng lại không được sử dụng tại Việt Nam.

Vấn đề không nằm ở năng lực sản xuất của các doanh nghiệp, mà nằm ở rào cản chính sách và thiếu cơ chế hỗ trợ cho doanh nghiệp nội địa. Luật Đấu thầu 2023 đã đưa ra quy định ưu tiên cho sản phẩm sản xuất trong nước, nhưng thực tế cho thấy hồ sơ mời thầu của các đơn vị chủ đầu tư vẫn thiếu các tiêu chí cụ thể để đánh giá và ưu tiên sản phẩm trong nước. Điều này làm cho sản phẩm của các doanh nghiệp Việt Nam khó có cơ hội được sử dụng trong các dự án tại Việt Nam.

Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải đối mặt với khó khăn về chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) cao, trong khi không nhận được hỗ trợ từ chính sách. Chi phí thử nghiệm sản phẩm cao và kết quả thử nghiệm tại các phòng thí nghiệm trong nước như Quatest không được công nhận, khiến doanh nghiệp buộc phải thực hiện kiểm định quốc tế tại các tổ chức như KEMA, ASTA, CE, UL với chi phí cao. Thậm chí, Việt Nam hiện thiếu phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn quốc tế, khiến doanh nghiệp phải thực hiện thử nghiệm tại châu Âu với thời gian và chi phí lớn.

Bên cạnh đó, ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam vẫn còn hạn chế, khiến doanh nghiệp phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu. Việc thương mại hóa và xuất khẩu sản phẩm cũng gặp khó khăn do chi phí cao cho chứng nhận quốc tế như CE, UL, và thiếu hỗ trợ tiếp thị cũng như chuyển giao công nghệ từ các dự án FDI. Điều này khiến doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn trong việc phát triển và cạnh tranh với các công ty nước ngoài.

Để khắc phục tình trạng này, các doanh nghiệp đang rất cần cơ chế hỗ trợ đúng và trúng để tạo điều kiện thuận lợi cho sản phẩm trong nước, giúp doanh nghiệp Việt Nam phát triển và bứt phá, từ đó khơi thông tiềm lực quốc gia. Việc hỗ trợ này có thể bao gồm việc tạo ra các chính sách ưu tiên cho sản phẩm trong nước, hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu và phát triển, cũng như giúp đỡ trong việc tiếp cận các phòng thí nghiệm và chứng nhận quốc tế.

Nếu không có sự hỗ trợ từ chính phủ và các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ khó có thể cạnh tranh với các công ty nước ngoài và phát triển bền vững. Do đó, việc tạo ra các cơ chế hỗ trợ đúng và trúng là rất quan trọng để giúp các doanh nghiệp Việt Nam phát triển và đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế quốc gia.

https://www.vietnam.gov.vn

Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh đang là mục tiêu quan trọng được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để hiện thực hóa mục tiêu này, điều cần thiết là các viện nghiên cứu và trường đại học phải ưu tiên vào chất lượng, chiều sâu, sự liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu. Hơn nữa, việc phát triển mô hình hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và địa phương là yếu tố then chốt. Điều này giúp tạo ra một chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng đến thương mại hóa, nhằm thúc đẩy sự phát triển của nền khoa học công nghệ trong nước.

Các chuyên gia nhận định rằng, một trong những thách thức lớn hiện nay là vấn đề tài chính để phát triển khoa học công nghệ. Trong bối cảnh ngân sách dành cho khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho các nghiên cứu ứng dụng có tính liên ngành và đa giai đoạn đang là một thách thức lớn. Thực trạng hiện nay là nhiều nghiên cứu chỉ dừng lại ở việc công bố trên các tạp chí quốc tế, báo cáo hội nghị hoặc tham gia các cuộc thi khoa học, mà không thể tiến tới giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm. Điều này cho thấy cần có những cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn để khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và phát triển.

Để tháo gỡ khó khăn này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần được trang bị cơ chế tài chính linh hoạt, bao gồm việc thành lập quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu cơ bản đến sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến sản xuất quy mô lớn. Các sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng cao nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Những trung tâm này không chỉ là nơi hội tụ của các nhà khoa học, mà còn là cầu nối với các nhà đầu tư và chuyên gia thị trường, giúp hiện thực hóa các ý tưởng đổi mới.

Bên cạnh hỗ trợ tài chính, việc thiết lập cơ chế tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học cũng đóng vai trò quan trọng. Đặc biệt, cần có chính sách thu hút và giữ chân các nhà khoa học trẻ, giúp họ có môi trường ổn định để cống hiến và phát triển sự nghiệp trong nước. Một hệ sinh thái kết nối giữa ba bên gồm nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp là yếu tố cần thiết. Hệ sinh thái này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các sản phẩm nghiên cứu không chỉ dừng lại ở giai đoạn lý thuyết mà còn được thương mại hóa, áp dụng vào thực tiễn đời sống, và đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Trước những định hướng rõ ràng từ Nghị quyết 57 và với sự quan tâm, đầu tư đúng đắn của Nhà nước cùng sự vào cuộc tích cực của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam được kỳ vọng sẽ trải qua một quá trình chuyển mình mạnh mẽ. Mục tiêu xây dựng một hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa bền vững sẽ dần hiện thực hóa, trong đó các viện nghiên cứu và trường đại học giữ vai trò then chốt, nòng cốt trong hệ sinh thái này. Sự phát triển của khoa học công nghệ không chỉ là chìa khóa cho tăng trưởng kinh tế mà còn là giải pháp cho nhiều thách thức xã hội mà Việt Nam đang phải đối mặt.