Biến đổi khí hậu đang có tác động nghiêm trọng đến an ninh lương thực toàn cầu, đẩy giá thực phẩm cơ bản tăng mạnh và gây ra những rủi ro rộng lớn hơn đối với xã hội. Một nghiên cứu mới đã chỉ ra rằng thời tiết cực đoan trong những năm gần đây đã làm tăng giá của nhiều loại hàng hóa thiết yếu, từ rau củ ở California đến cà phê ở Brazil.

Các điều kiện thời tiết cực đoan, bao gồm nắng nóng, hạn hán và mưa lớn, đã vượt qua mọi tiền lệ lịch sử trước năm 2020 và đã làm tăng giá thực phẩm trong ngắn hạn. Nghiên cứu đã phân tích 16 ví dụ tại 18 quốc gia nơi giá cả tăng đột biến trong ngắn hạn do thời tiết cực đoan trong giai đoạn 2022-2024.

Ví dụ, tại California và Arizona, giá rau củ đã tăng 80% vào tháng 11/2022 so với cùng kỳ năm trước do hai bang này trải qua nắng nóng khắc nghiệt và thiếu nước vào mùa hè. Tương tự, ở Hàn Quốc, giá bắp cải tăng 70% vào tháng 9 năm ngoái sau đợt nắng nóng vào tháng 8. Giá dầu ô-liu tại châu Âu đã tăng 50% vào tháng 1/2024 sau đợt hạn hán kéo dài ở Ý và Tây Ban Nha trong các năm 2022 và 2023.

Không chỉ dừng lại ở đó, giá trái cây và rau củ tại Mexico cũng tăng 20% trong cùng tháng do một trong những đợt hạn hán nghiêm trọng nhất thập kỷ. Tại Nhật Bản, giá gạo tăng vọt 48% vào tháng 9/2024 sau một đợt nắng nóng kỷ lục. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng giá ca cao toàn cầu tăng tới 280% vào tháng 4 năm đó do nắng nóng tại Ghana và Bờ Biển Ngà.

Thực phẩm lành mạnh thường đắt hơn các lựa chọn kém lành mạnh, vì vậy khi giá tăng, các hộ gia đình thu nhập thấp có xu hướng cắt giảm các loại thực phẩm bổ dưỡng như trái cây và rau củ. Điều này dẫn đến rủi ro dây chuyền về xã hội, như suy dinh dưỡng, tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch.

Ngoài ra, việc giá thực phẩm tăng do thời tiết cực đoan cũng làm trầm trọng thêm lạm phát nói chung, có thể dẫn đến bất ổn chính trị và xã hội. Do đó, cần có những giải pháp hiệu quả để ứng phó với biến đổi khí hậu và đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.

Để biết thêm thông tin về nghiên cứu này, bạn có thể tham khảo nguồn tin tức và các tài liệu liên quan khác.

Biến đổi khí hậu đang ngày càng gia tăng và đang trở thành mối đe dọa lớn đối với hệ thống thực phẩm toàn cầu. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, nắng nóng khắc nghiệt và cháy rừng đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng nông nghiệp và giá thực phẩm trên toàn thế giới.

Một nghiên cứu mới đây của tổ chức nghiên cứu Barcelona Supercomputing Center cho thấy biến đổi khí hậu không chỉ ảnh hưởng đến sản lượng nông nghiệp mà còn dẫn đến sự gia tăng đột biến giá thực phẩm. Điều này gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho nền kinh tế và đời sống người dân ở nhiều quốc gia. Theo nghiên cứu, trong những năm gần đây, nhiều loại thực phẩm đã trải qua những đợt tăng giá chóng mặt chỉ trong thời gian ngắn do ảnh hưởng của thời tiết cực đoan.

Ví dụ, giá dầu olive ở châu Âu đã tăng 50% trong năm qua do hạn hán kéo dài ở miền Nam Tây Ban Nha. Tại Ấn Độ, giá hành củ đã tăng 89% trong tháng 5/2024 do đợt nắng nóng khắc nghiệt. Tại Nhật Bản, giá gạo đã tăng 48% vào tháng 9/2024 sau đợt nắng nóng vào tháng 8. Ở hai bang California và Arizona của Mỹ, giá rau củ đã tăng 80% vào tháng 11/2022 do hạn hán.

Những biến động này không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn làm gia tăng áp lực lạm phát tại các nền kinh tế, đặc biệt là ở những nước có mức độ phụ thuộc lớn vào nhập khẩu thực phẩm. Chuyên gia Maximilian Kotz của Barcelona Supercomputing Center, trưởng nhóm tác giả của nghiên cứu trên, cho rằng nhiều hiện tượng thời tiết bất lợi dẫn tới những đợt tăng giá thực phẩm này là “hoàn toàn chưa từng có tiền lệ từ góc độ lịch sử”.

Ông Kotz nhấn mạnh rằng nhiệt độ đã “vượt xa khỏi phạm vi mà chúng ta có thể kỳ vọng trong hình thái khí hậu ổn định không có các hành vi gây ô nhiễm của con người”. Ông cũng cho biết rằng các hiện tượng thời tiết cực đoan đang trở nên dữ dội và thường xuyên hơn so với 30-40 năm trước và dự báo xu hướng này sẽ tiếp tục chừng nào lượng khí thải nhà kính còn tiếp tục tăng.

Nếu hệ thống thực phẩm toàn cầu “tiếp tục phản ứng theo cách mà chúng ta đã thấy gần đây, thì điều tương tự sẽ còn xảy ra với giá thực phẩm, thậm chí có thể theo những cách cực đoan hơn và khó lường hơn”, ông Kotz nhận định với tờ báo Financial Times.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sự leo thang của giá thực phẩm có thể lan tỏa từ các khu vực riêng lẻ ra phạm vi toàn cầu thông qua thương mại. Ví dụ, giá chocolate đã tăng vọt ở Anh sau khi giá cacao tăng gấp ba lần do hạn hán và nắng nóng khắc nghiệt ở Ghana và Bờ Biển Ngà.

Hoạt động đầu cơ thị trường và “chính sách sai lầm” thường cũng làm trầm trọng thêm tác động của việc tăng giá thực phẩm liên quan đến biến đổi khí hậu – theo chuyên gia Raj Patel thuộc Đại học Texas. Chẳng hạn, khi thời tiết nóng bức ở Nga gây ra các vụ cháy rừng khiến giá lúa mì tăng vọt vào năm 2010, Moscow đã áp đặt lệnh cấm vận xuất khẩu lúa mì, “đẩy giá lúa mì toàn cầu lên cao ngất ngưởng”.

Thực tế này góp phần gây ra các cuộc bạo loạn bánh mì ở những nơi xa xôi như Mozambique. Đồng tác giả báo cáo trên, bà Anne Taylor, Giám đốc điều hành của tổ chức Food Foundation trụ sở tại Anh, cho rằng các quốc gia như Anh, vốn phụ thuộc nhiều vào hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt dễ bị tổn thương trước các cú sốc khí hậu ở nước ngoài.

Nghiên cứu cũng đặt ra một số câu hỏi cho các ngân hàng trung ương, khi giá thực phẩm tăng cao đe dọa nỗ lực kiểm soát lạm phát chung, nhất là ở các nền kinh tế mới nổi – nơi thực phẩm chiếm tỷ trọng lớn hơn trong rổ hàng hóa tiêu dùng.

“Nhiệt độ cao bất thường ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ lạm phát nói chung và động lực chính là sự tăng giá thực phẩm”, ông Kotz nói.

Tuần trước, Ngân hàng Trung ương Anh (BOE) cho biết tốc độ lạm phát ở nước này trong tháng 6 là 3,6%, cao nhất 18 tháng, một phần do giá lương thực tăng.

Lạm phát tại Bỉ đã quay trở lại mức gần như bình thường, khoảng 2%, trong tháng Sáu vừa qua. Với cơ chế điều chỉnh lương theo chỉ số giá tiêu dùng, người tiêu dùng lẽ ra không phải chịu tác động mạnh. Tuy nhiên, cảm giác cuộc sống ngày càng đắt đỏ vẫn hiện hữu do giá của nhiều mặt hàng thiết yếu đã tăng mạnh trong thời gian gần đây.

Các mặt hàng như bánh sừng bò bơ, sôcôla, trứng ốp la, cà phê, nước cam… đã trở thành những mặt hàng khiến người tiêu dùng phải cân nhắc. Theo khảo sát của công ty phân tích giá PingPrice trên bốn chuỗi siêu thị lớn nhất của Bỉ, mặt hàng sôcôla đứng đầu bảng xếp hạng tăng giá trong ngành thực phẩm, với mức tăng trung bình 14,69% từ tháng 6/2024 đến tháng 6/2025.

Nguyên nhân chính là do mất mùa tại Côte d’Ivoire và Ghana, hai quốc gia chiếm hơn 50% sản lượng ca cao toàn cầu. Những đợt mưa lớn xen kẽ hạn hán trong năm 2024 đã khiến sản lượng giảm nghiêm trọng, kéo theo giá ca cao trên thị trường quốc tế tăng vọt.

Ngoài ra, giá nước cam cũng tăng thêm 8% trong cùng kỳ do tình hình thời tiết khắc nghiệt tại Florida (Mỹ) và Mexico. Cơn bão Ian năm 2022 đã tàn phá mùa vụ cam tại Florida, trong khi Mexico phải đối mặt với hạn hán kéo dài.

Giá cà phê cũng tăng mạnh, thêm 10% trong vòng 12 tháng. Tình hình thời tiết khắc nghiệt tiếp tục là nguyên nhân chính, với Brazil – nhà sản xuất cà phê Arabica lớn nhất thế giới – hứng chịu những đợt sương giá bất thường, trong khi Việt Nam – nước sản xuất cà phê Robusta hàng đầu – lại đối mặt với hạn hán kéo dài.

Dịch bệnh lưỡi xanh cũng ảnh hưởng đến ngành chăn nuôi, khiến các sản phẩm từ sữa đắt hơn 6,5% so với một năm trước. Dịch cúm gia cầm cũng lan rộng tại Mỹ và một số nước Đông Âu, khiến giá trứng tăng 5,66% so với cùng kỳ năm trước.

Tuy nhiên, một số mặt hàng đã giảm giá, như gạo giảm 5%, mì ống giảm 6%, đường giảm 6,5% và trái cây tươi giảm 5%. PingPrice cho rằng khả năng giá thực phẩm quay trở lại mức trước khủng hoảng là rất thấp và người tiêu dùng cần chuẩn bị tâm lý để thích ứng với mặt bằng giá thực phẩm có xu hướng tiếp tục tăng trong tương lai.